Ook voorlezen aan baby’s en oudere kinderen

Wie herinnert zich niet het lekker tegen mama of papa aankruipen en luisteren naar de vertrouwde stem en een spannend verhaal? Gelukkig nemen veel (groot)ouders er nog steeds de tijd voor. Want voorlezen is goed voor kinderen van geboorte tot puberteit.

Voorlezen is reuzegezellig voor ouder en kind. Het is daarnaast ook goed voor de taalvaardigheid van kinderen en voor de ontplooiing van creativiteit, concentratie en de sociaal-emotionele ontwikkeling.

90% van de kinderen tussen de twee en vijf jaar wordt regelmatig voorgelezen. Maar kinderen onder de één jaar worden veel minder voorgelezen. Slecht 30% van de ouders van een baby leest hun kindje wel eens voor. Terwijl voorlezen ook voor baby’s veel voordelen heeft.

Het prentenboek van 2024 is Help! Een verrassing! Je bestelt het hier.

Moeite met lezen en schrijven

Onderzoek wijst uit dat kinderen die op jonge leeftijd regelmatig voorgelezen worden, later sneller leren zelf te lezen en minder moeite hebben met spellen en begrijpend lezen.

Maar liefst 15% van de Vlaamse bevolking en 1,3 miljoen Nederlanders tussen de 16 en de 65 jaar zijn laaggeletterd. Ze hebben moeite met een brief van de belastingdienst lezen, een e-mail sturen of prijzen lezen in de supermarkt is. Daardoor functioneren ze niet optimaal in de maatschappij.

Waren deze mensen als kind voorgelezen, dan zag hun leven er misschien wel heel anders uit. Want een taalachterstand is op latere leeftijd moeilijk weg te werken, zo blijkt eveneens uit wetenschappelijk onderzoek. Leren lezen en schrijven op latere leeftijd is bovendien tot 40% duurder dan investeren in jonge kinderen, aldus Nobelprijswinnaar economie James Heckman. Voorlezen op dagopvang en scholen verdient zichzelf dus terug.

Voorlezen voor betere schoolprestaties

Voorlezen is beter voor de taalontwikkeling dan gewoon praten tegen een kind of ermee spelen. Dat komt doordat de zinsbouw, de opbouw van verhalen en het woordgebruik in boeken complexer zijn dan die in het dagelijkse taalgebruik. Tijdens voorlezen leren kinderen bijvoorbeeld hoe een goede zin is opgebouwd en in welke volgorde bepaalde woorden horen te staan. Voorlezen draagt bij tot een beter taalgevoel en taalbegrip en verrijkt de woordenschat.

Wat best logisch, maar ook schokkend is: kinderen met een grote woordenschat ontwikkelen zich ook op andere gebieden beter. Daardoor hebben ze vaak betere schoolprestaties. Want begrijpend lezen is de basis van bijna alle schoolvakken. Uit onderzoek naar het effect van voorlezen (Eng,) door het Melbourne Institute of Applied Economic and Social Research uit 2013 blijkt dat kinderen die vanaf een jonge leeftijd worden voorgelezen op latere leeftijd voorlopen op andere kinderen die niet regelmatig zijn voorgelezen als het gaat om lees- én leervaardigheden.

Vaak komen tijdens het voorlezen ook nog eens allerlei rekenkundige begrippen voorbij, zoals klein-groot en voor- en achterkant en licht en zwaar. In veel (prenten)boeken speelt tellen een grote rol en zien de kinderen allerlei cijfers staan. Zo heeft voorlezen ook invloed op rekenvaardigheid.

Voorlezen als voorbereiding op voortgezet onderwijs

Kleuters die drie tot vijf keer per week werden voorgelezen, hebben maar liefst een half jaar voorsprong op andere kinderen. En als je iedere dag voorleest, geeft dat je kind zelfs tot een jaar voorsprong op kinderen die minder vaak of nooit worden voorgelezen. Als ouder kun je dus met voorlezen het leerpotentieel van je kinderen verhogen.

Dat werkt door tot in het voortgezet onderwijs. Immers, als een leerling worstelt om woorden en zinnen samen te stellen, hoe kan dan van hem worden verwacht de wiskunde, wetenschap en sociale concepten te begrijpen als hij aan zijn volgende school begint?

Voorlezen goed voor ontwikkeling als mens

Maar voorlezen is goed voor meer dan alleen de schoolprestaties. Lees hieronder over de verschillende aspecten van de ontwikkeling van jouw kind waarop voorlezen een positief effect heeft. Wedden dat je er meteen meer tijd voor vrijmaakt?

Zelfvertrouwen door goed lezen

Lezen is dus een van de belangrijkste vaardigheden die een kind op jonge leeftijd op school nodig heeft. Wanneer een kind achterblijft in een klas is dat niet goed voor zijn zelfvertrouwen. Goede lezers zijn over het algemeen zelfverzekerder in de klas. Door vroeg te beginnen met voorlezen, help je je kind om steviger in zijn schoenen te staan.

De wereld begrijpen door boekjes

Omdat er in boeken onderwerpen voorbij komen die verder gaan dan zijn eigen kleine wereldje, leert je kind de wereld steeds beter begrijpen. Abstracte begrippen, oorzaak en gevolg, de verhalen die je leest dragen bij aan het inzicht dat je kind daarin krijgt. Zo leert hij logica toe te passen en zijn gezond verstand te gebruiken.

En naarmate je peuter of kleuter de scenario’s in de boeken begint te relateren aan wat er in zijn eigen wereld gebeurt, zal hij steeds enthousiaster reageren op je verhalen.

Meer concentratie en discipline door voorlezen

In het begin zullen peuters beweeglijk en afgeleid zijn tijdens het voorlezen, maar na verloop van tijd leren ze stil te zitten en te luisteren. Zo oefenen ze tijdens het voorlezen hun concentratie, aandacht, zelfdiscipline en hun geheugen. Kwaliteiten die je kind goed kan gebruiken als het met school begint.

Voorlezen goed voor sociaal-emotionele ontwikkeling

Door naar jouw gezicht en naar de plaatjes te kijken leren kinderen hoe een personage zich voelt. Ze leren woorden aan emoties koppelen (zichzelf uitdrukken) en spelenderwijs zich in te leven in de leef- en ervaringswereld van een ander. Kinderen ontwikkelen hierdoor hun empathisch vermogen.

De Amerikaanse vereniging van kinderartsen beveelt ouders aan om elke dag, minstens tot aan de kleuterschool, hun kind voor te lezen. Volgens wetenschappelijk onderzoek ontwikkelen kinderen zich op sociaal-emotioneel gebied daardoor beter.

Voorlezen prikkelt de fantasie

Voorlezen prikkelt de fantasie en nieuwsgierigheid van kinderen. De wereld van een kind is vaak beperkt tot thuis, opvang, familie en vrienden. Door samen met kinderen in een verhaal te duiken, maakt het kennis met nieuwe, onbekende situaties waarover ze verder kunnen fantaseren. Zo ontwikkelen ze hun verbeelding, creativiteit en inlevingsvermogen.

Emoties verwerken door verhalen

Ook voor de verwerking van emoties is voorlezen goed. Kinderen krijgen te maken met veel nieuwe indrukken en situaties. Denk aan een nieuw gezinslid, de eerste schooldag of misschien zelfs een scheiding. Door samen een boekje te lezen over een herkenbaar onderwerp kun je gevoelige thema’s zoals ziekte, verlies en dood bespreekbaar maken. Napraten over emoties als angst en verdriet in het verhaal, helpt je kind bij de verwerking van heftige gebeurtenissen.

Maar ook bij angst of zorgen over toekomstige gebeurtenissen kunnen verhalen helpen. Als je kind bijvoorbeeld nerveus is over een verhuizing naar een onbekende omgeving met nieuwe kinderen, kun je door een verhaal dat te maken heeft met dit onderwerp laten zien dat zijn angst normaal is.

Daarnaast zorgen boeken voor rust en ontspanning na een drukke dag vol emoties.

Voorlezen brengt harmonie in huis

Het klinkt misschien gek, maar voorlezen kan bijdragen aan een betere sfeer in het gezin.

In ons hectische leven is het voor kinderen fijn gerichte, exclusieve aandacht te krijgen van hun ouders die zo druk zijn met werken en verzorgen. Je doet samen iets leuks, heerlijk bij elkaar op de bank of in bed. Het is heel anders dan wanneer je beiden passief op de bank naar de televisie kijkt. Er is interactie, je beleeft samen een positief moment. Elke dag een kwartiertje voorlezen kan helpen om de relatie met je kind te versterken. Zo blijkt uit Amerikaans onderzoek dat vaders die voorlezen een betere band ontwikkelen met hun kind (Eng.).

Kinderen rustig door voorlezen

Je kind wordt beweeglijker naarmate het ouder wordt. Wat is dan heerlijker dan die knuffeltijd van toen het een baby was even terug te halen door lekker knus op de bank of op bed te genieten van een leuk boek? Dat is ontspannend voor zowel ouder als kind.
Wanneer je samen met je kind leest, maken de hersenen namelijk dopamine (Eng.) aan. Dat scherpt de aandacht, maakt nieuwsgierig (Eng.), maar zorgt er ook voor dat je kind zich prettig en veilig voelt.

Voorlezen voor het slapen gaan

Door samen een boek te lezen op vaste tijden breng je structuur aan in de dag. Kinderen komen tot rust door het voorlezen, door het horen van je stem en eventueel plaatjes kijken. Zo kan voorlezen een vast ritueel worden bij het slapen gaan.

Voorlezen wordt dan een teken dat het tijd is om naar bed te gaan. Op die manier krijg je kinderen gemakkelijker naar bed en ze slapen beter, wat ook weer goed is voor hun ontwikkeling.
Bij peuters kun je het voorlezen afsluiten met een vast slaapliedje of rijmpje. Zo weten ze dat de ‘voorleestijd’ is afgelopen en het tijd is om te gaan slapen. En misschien word je zelf ook wel rustig door een kwartier even weg te zijn van de dagelijkse beslommeringen en te genieten het voorlezen en je kind?

Voorlezen per leeftijd

Door liedjes te zingen en verhalen te vertellen aan baby’s en te praten over de afbeeldingen met peuters en kleuters raken kinderen al vroeg vertrouwd met taal. Maar ook voor kinderen die al zelf kunnen lezen heeft voorlezen veel voordelen. Eigenlijk is samen lezen bij elke leeftijd goed voor de taalvaardigheid en stimuleert het kinderen om zelf te gaan lezen. Voorlezen vergroot namelijk het leesplezier in algemene zin.

Ook baby’s voorlezen

Slecht 30% van de ouders leest hun baby weleens voor. Veel ouders vinden een baby te jong om voor te lezen. Een kind van nog geen één jaar kan immers nog niet echt een verhaal volgen. Maar de klank van je stem stelt hem gerust. Je kunt daarom heel goed je baby voorlezen, ook al volgt hij het verhaal nog niet. Zingen kan ook. Baby’s vinden het leuk om naar liedjes of rijmpjes te luisteren. Ze houden van klanken, beweging en ritme, ook al begrijpen ze de woorden nog niet.

Al vanaf 4 maanden heeft wat je zegt invloed op de taalontwikkeling van je baby, zo blijkt uit onderzoek naar voorlezen aan jonge kinderen (Eng.). Rond die tijd gaan baby’s meer ontdekken en willen ze boekjes proeven, voelen, bekijken, beluisteren en ruiken. Stoffen boekjes, boekjes om in bad mee te spelen en knisperboekjes zijn dan ideaal. Het kind beleeft de sensatie van geluid, gevoel en kleur, maar heeft nog niet bewust aandacht voor de inhoud.

Rijmpjes voor jonge kinderen

Iets ouder, zo rond een half jaar, worden baby’s wat beweeglijker. Ze kunnen kruipen, klappen, doen de geluidjes van de voorlezer na en kunnen rechtop zitten. Veel baby’s kunnen nu goed zelf een boekje vasthouden en spelen kiekeboe-spelletjes met het boek. Je kind krijgt daarnaast door dat hij de bladzijden kan omslaan en dat er dan een andere afbeelding tevoorschijn komt.

Aanwijzen, benoemen én vertellen worden nu steeds belangrijker. Bekijk samen de plaatjes, liefst van herkenbare onderwerpen uit de directe omgeving, en benoem ze. Kies een boek met eenvoudige duidelijke tekeningen en laat het samen bekijken niet langer duren dan een paar minuutjes.

Vanaf een maand of tien kan begonnen worden met simpele verhaaltjes voorlezen. Vooral verhaaltjes op rijm vallen erg in de smaak bij deze leeftijd.

Een dreumes voorlezen (1-2 jaar)

Er ontstaat nu steeds meer interactie tussen jou en je kind tijdens het voorlezen. Maar van echt lezen is nog geen sprake. Dreumessen zijn gek op boeken met flapjes (ontdekken!) en/of foto’s. Ze houden ook van boekjes om de zintuigen te prikkelen, zoals met geluid of met vormen en materialen om te voelen. Wist je dat er zelfs geurboekjes bestaan?

Met aanwijsboekjes kun je samen woorden leren en klanken oefenen. Deze boekjes hebben per pagina vaak één grote, simpele afbeelding van een voorwerp uit het dagelijks leven, meestal in felle kleuren. Door de afbeeldingen te benoemen, leert je kind dat alles een naam heeft. Je dreumes zal steeds meer plaatjes herkennen en kan bijvoorbeeld vertellen waar de koe is. Het dier benoemen als jij het aanwijst, lukt ook steeds beter. Je kunt met je kind doorpraten over wat op de plaatjes is te zien: waar is de neus van de poes? Heb jij ook een neus?

Zo’n aanwijsboekje kun je ‘voorlezen’ zolang je kind het leuk vindt. Het hoeft niet in één keer uit en je hoeft ook niet aan het begin te beginnen. Ondersteboven of aan de achterkant beginnen, het is allemaal goed.

Voorlezen aan peuters (2-4 jaar)

Ook peuters vinden het nog erg leuk om plaatjes te kijken en te voelen. Door iets aan te wijzen en het tegelijkertijd te benoemen, leert je kind hoe dingen heten.

Verhaaltjes begrijpen peuters steeds beter. Het is voor hen prettig als het herkenbare verhalen zijn die aansluiten bij hun belevingswereld. Zoals in bad gaan, spelen in de speeltuin of boodschappen doen. Boeken kunnen een belangrijke rol spelen bij de verwerking van wat ze meemaken en het ontdekken van de wereld. Praten over het verhaal en vragen stellen helpt: Hoe kan dat? Heb jij dat ook? Wat zal er nu gebeuren?

Peuters maken veel dingen voor het eerst mee: op een potje plassen, uit logeren, een bezoek aan de tandarts. Samen een boek lezen over zo’n onderwerp kan helpen bij de voorbereiding op deze nieuwe ervaring.

Peuters en taalontwikkeling

Peuters houden van herhaling. De voorspelbaarheid vinden ze heerlijk – ze horen steeds iets nieuws. Door de interactie tussen de personages in de boeken ontwikkelt je kind communicatieve vaardigheden.

Peuters zijn reuzetrots als ze zelf het verhaal kunnen vertellen. Die interactie is belangrijk voor de taalontwikkeling. Laat je kind bijvoorbeeld woorden aanvullen, iets wat voor je peuter gemakkelijker is als je rijmpjes voorleest. Je kunt je kind ook zelf een verhaaltje laten maken bij de plaatjes. Praat over wat jullie samen zien. Neem de tijd om moeilijke woorden uit te leggen, zo vergroot je de woordenschat van je kind.

Doe-boekjes

Je peuter leert begrippen kennen zoals kleuren, seizoenen en tegenstellingen. Doe-boekjes met opdrachten zoals tellen en kleuren benoemen, doen het goed bij kinderen in deze leeftijd. Hoewel de verhaaltjes nu wat moeilijker mogen zijn, spelen plaatjes nog steeds een belangrijke rol. Prentenboeken met korte verhalen en kleurige illustraties stimuleren de fantasie.

Beweeglijke peuters

Peuters worden handiger en willen steeds meer zelf doen, boek vasthouden, pagina’s omdraaien, doen alsof ze zelf lezen. Ze zullen ook gaan meelezen en geluiden nabootsen. Dat is goed voor hun spreekvaardigheid. Omdat peuters erg beweeglijk zijn, kies je een moment dat hun goed past. Voorlezen hoeft nu niet lang te duren, ze hebben er het geduld niet voor. De meeste boeken hoef je ook niet van voor naar achter te lezen. Maar door soms met je vinger de woorden te volgen, leert je peuter dat zinnen van links naar rechts lopen en dat tekst los staat van een plaatje.

Je peuter ontwikkelt nu een eigen smaak en kiest het liefst zelf de boeken uit die hij wil lezen.

Voorlezen aan kleuters (4-6 jaar)

Voor je kind is lezen nu een belangrijk moment van rust, voor hij naar bed gaat bijvoorbeeld. Tv uit, speelgoed weg en lekker samen zitten.

Ook kleuters houden van plaatjes kijken en dingen zelf doen zoals pagina’s omdraaien, geluiden nadoen, aanwijzen en benoemen. Maar hun spanningsboog wordt nu langer en dat betekent dat je echt kunt gaan voorlezen. Het liefst verhalen die aansluiten bij hun belevingswereld en voor oudere kleuters langere en moeilijkere verhalen. Lees het liefst boeken met plaatjes.

Kleuters begrijpen emoties steeds beter en kunnen deze benoemen als de personages reageren op wat ze meemaken. De gevoelens van hoofdpersonen kunnen kleuters helpen bij hun eigen emoties waarmee ze zich geen raad weten zoals boos zijn, heimwee hebben en jaloers zijn. In een kleuterleven spelen zich allerlei belangrijke gebeurtenissen af: voor het eerst naar de basisschool gaan, jarig zijn, Sinterklaas… Je kunt een boek lezen over een spannende situatie die is geweest of nog komt als verwerking of voorbereiding en voorpret.

Humor in verhalen belangrijker

Hoewel verhalen die dicht bij ze staan het goed doen, houden kleuters ook van (prenten)boeken met fantasierijke verhalen. Fantasie en humor worden nu belangrijker. Wissel soorten boeken, verhalen en stijlen af om ze met nieuwe ideeën en de wereld om hen heen in aanraking te brengen. Tegelijkertijd houden ze ook van herhaling. Je kunt gerust een boek meerdere keren lezen. Kinderen leren hierdoor het verhaal beter begrijpen en leren voorspellen wat er gaat gebeuren.

Kleuters leren om een verhaallijn te volgen, ze begrijpen waarom iets gebeurt: iets heeft een oorzaak en een gevolg. Stel vragen om je kind uit te dagen na te denken en zelf te vertellen. Bijvoorbeeld ‘Dat heb jij ook wel eens gedaan, weet je nog? Wat gebeurde er toen ook al weer?’, ‘Weet jij nog waar het boekje over gaat?’ of ‘Wie vind jij het grappigst, de boer of de koning? Waarom vind je de boer zo grappig? Ken je iemand die ook grappig is?’. Vaak ontstaan zo leuke gesprekjes. Wees af en toe stil zodat je kind tijd heeft om na te denken of alles te laten bezinken.

Bij het voorlezen mag je soms best moeilijke woorden omzeilen en saaie stukken overslaan. Een kleuter hoeft niet alles te begrijpen. Een verhaal moet interessant en het liefst grappig zijn. Zo leert het kind dat lezen leuk is en wordt het gemotiveerd zelf te leren lezen.

Voorlezen vanaf 6 jaar

Ook al gaat je kind nu zelf lezen, voorlezen blijft belangrijk. Want zelf lezen kost nog veel moeite en door voorlezen blijft lezen als activiteit leuk. Je kunt zelfstandig lezen en voorlezen ook afwisselen. Zo oefent je kind en blijft toch de vaart in het verhaal.

Als ouder kun je verhalen voorlezen die je kind nog niet zelfstandig kan lezen, maar waarbij het wel het verhaal begrijpt. Zo blijft voorlezen een mooie aanvulling op het zelfstandig lezen door je kind. Naarmate je kind ouder wordt, kan hij zich langer concentreren en kun je een heel boek of langer verhaal voorlezen.

De verhalen van de boeken die je voorleest, zijn waarschijnlijk anders dan in de boeken die een kind van zes leest. De inhoud van de verhaaltjes in de eerste leesboekjes is vaak veel eenvoudiger. Door voor te lezen, leert een kind meer van de wereld om hem heen.

Kinderen die zelf lezen

Bij de groep kinderen tussen de negen en twaalf jaar wordt nog maar zo’n 40% voor gelezen. De belangrijkste reden voor het niet meer voorlezen is dan dat het kind zelf goed kan lezen. Maar soms is een verhaal nog te moeilijk om zelf te lezen of te begrijpen. Kinderen zijn dan zó bezig met het technisch lezen van de woorden, dat ze ze zich nauwelijks bewust zijn van de inhoud van het verhaal.

Ook al gaat het lezen goed, kinderen blijven het heerlijk vinden om zelf voorgelezen te worden Ze blijven het fijn vinden om samen met hun ouders te genieten van een verhaal. Ze vinden het vaak net zo leuk als samen een filmpje kijken!

Lees ook 10-plussers voor

Meestal blijven oudere kinderen het heerlijk vinden om voorgelezen te worden. Dat is bijvoorbeeld te merken in de bovenbouw van de basisschool. Kinderen hangen aan je lippen als het spannend wordt en vinden de rust van het voorlezen heerlijk.

Voorlezen moet dus niet stoppen wanneer kinderen zelf kunnen lezen. Door voorlezen blijft lezen een leuke bezigheid en het stimuleert jouw kind om zelf te willen lezen.

Lees ook: hoe kies je een goed kinderboek?