Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Ze willen graag ontdekken en nieuwe ervaringen opdoen. Hoe bevorder je deze nieuwsgierigheid zodat kinderen later vanuit een intrinsieke motivatie graag leren?
Nieuwsgierigheid hoef je bij kinderen niet te ontwikkelen. Nieuwsgierigheid is een aangeboren eigenschap die kinderen helpt henzelf en de wereld om hen heen beter te begrijpen. Het enige wat wij als volwassenen moeten doen, is eventuele weerstanden wegnemen (zoals trauma’s) en ervoor zorgen dat er geen belemmeringen voor het kind zijn om nieuwsgierig te zijn. En ervoor zorgen dat aan de voorwaarden emotionele veiligheid en een stimulerende omgeving zijn voldaan.
Soms worden kinderen als lastig of ongehoorzaam beschouwd terwijl ze eigenlijk nieuwsgierig zijn. Wij volwassenen zijn vaak zo gewend ons te conformeren aan maatschappelijke normen dat we kinderen vooral willen leren hoe je je hoort te gedragen, waarmee we de kinderlijke nieuwsgierigheid inperken.
Je kunt deze juist beter stimuleren, want nieuwsgierige kinderen leren graag. Hoe doe je dat?
Creativiteit
Nieuwsgierigheid en creativiteit gaan hand in hand. Beide gaan over observatie en verbeelding.
Bied activiteiten aan waarbij kinderen zelf het eindresultaat kunnen bepalen. Zoals iets bouwen met stokjes en lijm of een blanco vel papier beschilderen. Laat kinderen hun materialen kiezen en bepalen wat ze willen maken. Vertel niet steeds hoe het kind iets moet doen (iets in een bepaalde kleur verven of met welk voorwerp bouwen). Laat het ze zelf uitzoeken. En laat je verrassen door het resultaat.
Geef kinderen daarnaast de vrijheid om dingen anders aan te pakken dan jij het zou doen. Elk kind heeft zijn eigen persoonlijkheid en de ruimte nodig om creatief te kunnen zijn. Gaat het helemaal mis, dan stuur je natuurlijk bij.
Spelen
Zorg voor cadeaus en activiteiten waarbij kinderen intellectueel worden uitgedaagd. Geef educatieve spellen en speelgoed om te bouwen en proefjes te doen.
Kleine kinderen laat je vooral spelen met voorwerpen waarmee je alle kanten uit kunt, zoals blokken, Lego, lege kartonnen dozen en dekens. Deze materialen moedige creatief spelen aan. Bied ze vooral geen speelgoed aan dat maar één ding doet.
Jongere kinderen verkennen de wereld met hun vijf zintuigen. Maak van je huis een stimulerende omgeving waar ze kunnen voelen, ruiken, bewegen, kijken. Het hoeft niet één grote speeltuin te zijn, maar zet wat boeiende voorwerpen neer zoals leuke foto’s, zachte kussens, lege doosjes waar iets in kan en andere voorwerpen die mogen worden aangeraakt.
Buitenspelen
Laat kinderen vrij buiten spelen zodat ze onderzoekend kunnen spelen. Ze mogen lekker vies worden. De cognitieve en motorische vaardigheden die ze ontwikkelen bij het spelen zijn veel belangrijker dan wat modder. Wees niet te voorzichtig en laat kinderen klimmen, een gat graven en stenen mee naar huis nemen.
Laat kinderen naar schatten zoeken. Onder water, door met ze te snorkelen, in de bodem met een metaaldetector of in het bos. Kijk samen naar de schoonheid van de natuur, zoals de zonsopgang op weg naar school in de ochtend. En de zonsondergang. Laat ze ontdekken hoe verschillend deze elke dag zijn.
Bekijk een meteorenregen, kijk naar de sterren. Vertel over de regen. Laat zien dat hout drijft en een steen zinkt. Ook leuk zijn springzaad of het kruidje-roer-me-niet, planten die reageren op aanraking. De eerste groeit in het veld, de laatste kun je kopen.
Stel een verkennerstasje voor onderweg samen. Vul een rugzak met papier, kleurpotloden, een liniaal, een vergrootglas, een kompas, wat zoekkaarten en alles wat jullie samen kunnen bedenken. Zo is je kind klaar om de wereld buiten te ontdekken!
Jonge kinderen, 2-6 jaar, hebben niet veel nodig om nieuwsgierigheid te stimuleren. Ze zijn van nature nieuwsgierig. Je hebt alleen het geduld en de tijd nodig om ze te laten ontdekken, zeker buitenshuis waar jij nog meer op hun veiligheid moet letten dan binnen. Zelf actief meedoen hoeft niet per se en een klein terrein is al voldoende voor kleine kinderen. Ze zijn van nature gefascineerd door kleine details die wij vaak niet meer opmerken. Zoals een mierenpaadje, een worm die zich oprolt als je hem aanraakt of water dat ‘verdwijnt’ in een hoopje zand.
Clubs en uitjes
Laat kinderen naschoolse en vakantieactiviteiten volgen. Laat ze naar clubs gaan waar ze kunnen experimenteren, onderzoeken en bouwen. Waar ze basisvaardigheden als koken of zelfverdediging leren.
Je kunt ook dingen samen doen om de horizon van je kinderen te verbreden. Volg daarbij de interesses van je kind. Ga naar de dierentuin als je kind van dieren houdt en naar autoraces als je kind gek is op snelle wagens. In je directe omgeving is meer te doen dan je denkt. Musea en bibliotheken bieden vaak hele leuke kinderactiviteiten.
Ontwikkel de nieuwsgierigheid van kinderen naar mensen, talen en culturen. Lees en bekijk samen boeken en kijk naar documentaires. Laat kinderen kennis maken met muziek, kunst en wetenschap. Ga met ze naar musea, galerieën, tentoonstellingen en evenementen. Breng tijd met ze door.
Lezen
Moedig kinderen aan om te lezen en leer ze vroeg lezen. Leer peuters elke dag één letter, één woord of één kleur. Met een uitgebreide woordenschat kun je veel beter nieuwe dingen leren, want de helft van de tijd en energie van nieuwe informatie tot je nemen, zit in het begrijpen van de terminologie.
Laat oudere kinderen klassieke literatuur, toneelstukken en poëzie lezen. Geef ze een abonnement op een wetenschappelijk tijdschrift. Ga samen naar de bibliotheek. Lees kinderen voor als ze klein zijn en blijf ze voorlezen zolang ze dat leuk vinden. Lees zoveel mogelijk verschillende verhalen met andere thema’s, verhaallijnen en genres.
Stel vragen over het verhaal als je voorleest. Geen overhoring, maar vragen over gevoelens, verwachtingen en ervaringen. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Geef ook de ruimte aan je kind om tijdens het voorlezen vragen te stellen en laat ruimte voor eigen interpretatie. Je kunt ook een al bekend verhaal eens niet helemaal aflezen, maar je kind vragen een andere afloop te bedenken.
Digitale media
Zorg voor veel ongestructureerde speeltijd zonder afleiding van digitale media. Beperk het gebruik van televisie en games zoveel mogelijk. Niets vernietigt creativiteit sneller dan niet-educatief tv- en computergebruik. Dit ligt anders voor programma’s over wetenschap en geschiedenis waar kinderen iets van opsteken. Houdt je kind van gamen, laat hem dan kennismaken met interessante, leerzame games in plaats van games waarin hij alleen maar schiet.
Stel vragen
Stel vragen zodat je kind kritisch leert denken. Veel volwassenen geven kinderen graag de antwoorden. Sterker nog, als je een kind iets vraagt, antwoorden sommige mensen zelfs voor het kind. Laat je kind nadenken door vragen te stellen, ook in reactie op hun eigen vraag. Stel sturende vragen zoals ‘Waar kan dit nog meer voor worden gebruikt?’ of ‘Waar denk je dat dit vandaan komt?’. Laat ze verwoorden waarom ze tot bepaalde antwoorden komen.
Ook vragen over alledaagse dingen dagen uit om na te denken. Dat begint eenvoudig met ‘Wat is het verschil tussen een mandarijn en een sinaasappel?’ tot wat moeilijker zoals ‘Waarom valt een appel?’, ‘Hoe werkt een televisie?’, ‘Waarom kunnen we door glas kijken?’ en ‘Waarom werken magneten?’ Doet dit wel gedoseerd, anders wordt het vervelend. Stel gerust ook moeilijke vragen zoals ‘Wat is licht?’ Een vraag overigens waar we nog steeds niet het antwoord op weten.
Houd het vooral ontspannen. Vermijd dat je als een schooljuf of schoolmeester klinkt en pronk niet met je eigen kennis die vanzelfsprekend groter is dan die van je kind. Want doen alsof ze op school zitten of kinderen willen imponeren, is dé manier om toekomstige vragen in de kiem te smoren.
Wist je trouwens dat kinderen gemiddeld 300 vragen per dag stellen? Stelt jou kind uit zichzelf niet veel vragen of is de nieuwsgierigheid om welke reden dan ook getemperd? Dan kun je ook eens een regel van een gedicht of uit een boek laten vallen of ergens opschrijven om de nieuwsgierigheid te prikkelen. Enkele voorbeelden (voor oudere kinderen):
- Hoe we onze dagen doorbrengen, is hoe we ons leven leiden.
- Waarom ben ik ik en niet jij?
- De manier waarop je naar dingen kijkt, bepaalt hoe je leven eruit ziet.
- Kunst is een manier van leven. Ontwikkel jezelf en je ontwikkelt je kunst.
- Als je niet leuk vindt wat je ziet, kies dan een nieuw raam uit.
Moedig je kind aan om zelf dingen uit te zoeken als het vragen heeft, in plaats van dat jij de antwoorden geeft. Zo leert het zelf nadenken in plaats van slechts instructies opvolgen.
Neem de tijd
Geef kinderen de tijd om te antwoorden voordat je een volgende vraag stelt. Dit is vooral belangrijk voor jonge kinderen en kinderen met een indicatie. Als je 2-3 seconden wacht, heeft het kind de tijd om te verwerken wat je hebt gevraagd en kan het nadenken over een antwoord. Dit geeft kinderen ook minder het gevoel dat ze worden overvraagd of getest, en geeft ze daarnaast het gevoel dat je oprecht geïnteresseerd bent in wat ze te zeggen hebben.
Neem de tijd voor je kind als het vragen jou stelt en laat je mobieltje voor wat het is. Maak oogcontact en wees dankbaar dat je wordt gevraagd om jouw kennis en ervaringen te delen. Het zal waarschijnlijk steeds minder vaak gebeuren naarmate je kind ouder wordt.
Soms heb je gewoon geen tijd om elke vraag van je kind te beantwoorden. Maar maak er geen gewoonte van om te antwoorden met een dooddoener als ‘Omdat ik het zeg’ of ‘Dat is gewoon hoe het is’. Neem de moeite om je kind een zo’n goed mogelijk antwoord te geven of beloof dat je dat later zult doen. Je wilt de nieuwsgierigheid van je kind aanwakkeren, niet uitdoven.
Wees eerlijk als het antwoord van de vraag niet weet, probeer deze desondanks zo goed mogelijk te beantwoorden of zoek het antwoord samen op.
Volg zijn interesses
Laat je kind zijn eigen interesses volgen en help bij het ontwikkelen van zijn talenten en het opstarten van projecten. Of dat nu vissen houden is, het uit elkaar halen van oude elektronica (waarbij je natuurlijk wel duidelijke grenzen mag hanteren) of de liefde voor toiletten. Zoals dit jongetje in deze Engelstalige video.
Als het goed is kun je aan de ogen van je kind aflezen wat hem interesseert en niet. Jij kent je kind het beste en kijkt hem al vanaf zijn geboorte de ogen. Het moet niet moeilijk zijn om aan zijn blik te zien wat hem boeit.
Voorkom je dat je te vaak op het moment dat je kind bezig is met zijn interesse zegt dat er geen tijd voor is of dat het iets anders moet gaan doen. Zo leer je je kind dat andere dingen belangrijker zijn dan onderwerpen waar ze nieuwsgierig naar zijn. Moedig je kind juist aan om er meer over te leren.
Help kinderen om informatie op te zoeken op internet of ga met ze naar de bibliotheek en zoek boeken over het onderwerp. Leer kinderen welke informatie geschikt is voor welke leeftijd en leer het zelf zoeken op internet (onder ouderlijk toezicht) en in de bibliotheek. Faciliteer een kind dat van treinen houdt door een treinset te kopen en samen naar websites over treinen te kijken. Of kijk of je een ontmoeting met een machinist of treiningenieur kunt regelen. Koop een conducteurspak.
Bij muzikale interesse kun je muziekles aanbieden, naar optredens gaan en soorten muziek via YouTube laten horen. Het gaat erom dat je de interesse van je kind actief ondersteunt. Activiteiten die je aanbiedt, mogen dan ook best uitdagend zijn.
Doelen stellen
Kijk goed naar wat je kind wil weten en help je kind eventueel bij de vraag formuleren. Laat dat geen willekeurige vragen zijn, maar doelgerichte vragen. Een zoektocht naar antwoorden op specifieke vragen levert de meeste kennis op en is het verborgen geheim van intelligentie. Intelligentie vereist intentie, een doel. Doe dit zonder hen in een richting te manipuleren. Je leidt je kind niet, je begeleidt het.
Leer kinderen niet alleen feitjes, daar is school voor. Leer ze vaardigheden. Help ze doelen stellen en help ze deze te bereiken. Dat kan op het gebied van sport, kunst of koken zijn. Zo leert je kind dat je gestelde doelen kunt bereiken en hóe je deze kunt bereiken.
Geef complimenten
Prijs kinderen voor hun inspanningen terwijl je open, niet oordelende vragen stelt over het werk dat ze verrichten. Zeg in plaats van “Volgens mij heb jij een koe getekend, klopt dat?” liever “Wat een mooie tekening. Vertel er eens meer over!”
Jouw waardering leert ze dat ergens hard voor werken loont. En maakt dat ze ondernemend en nieuwsgierig worden in plaats van voorzichtig en risicomijdend.
Prijzen hoef je natuurlijk niet doorlopend te doen, dat maakt ze alleen maar afhankelijk van jouw waardering. Laat kinderen ook de wereld om hen heen ontdekken en genieten van de bereikte resultaten zonder compliment.
Fouten maken mag
Bestempel iets niet als fout als het anders gaat dan je verwacht of zou moeten, maar stel vragen en daag kinderen uit het opnieuw te proberen. Leer ze dat ze fouten mogen maken en dat ze soms verschillende pogingen moeten doen om iets goed te doen. Ouders willen vaak voorkomen dat hun kinderen teleurgesteld en ontmoedigd worden. Maar fouten zijn kansen om te leren en te verbeteren. Vraag wat er mis ging en hoe het de volgende keer beter kan. Zo bouwt je kind op jonge leeftijd veerkracht, vastberadenheid en doorzettingsvermogen op.
Wees zacht en geduldig en leer ze dat als er iets misgaat vanwege hun nieuwsgierigheid, dit niet het einde van de wereld is. Het belangrijkste is dat ze zichzelf en anderen niet in gevaar brengen of pijn doen, verder kan er niet zoveel misgaan.
Leer ze dat fouten een onderdeel van het leven zijn en erken je eigen fouten. Laat zien hoe je deze hersteld. Ben je bijvoorbeeld een verkeerde weg ingeslagen uit nieuwsgierigheid? Ga niet mopperen en raak niet in paniek, maar laat zien dat je rustig weer de weg kunt terugvinden.
Praten over emoties
Vertel eerlijk over je eigen leven, mening en gevoelsleven als je kind erom vraagt. Ook al denk dat dat dit niet boeiend zal zijn. Hoe jij over dingen denkt, vormt je kind. Vertel over emoties in het algemeen en leg uit waarom mensen soms boos of verdrietig zijn. Laat je kind met anderen bevragen over hun interesses en emoties. Haal ze uit hun comfortzone.
Laat je kind nieuwsgierig zijn naar zijn eigen emoties en laat het een dagboek bijhouden om deze te onderzoeken. Laat hem de dag vastleggen in foto’s, film of tekeningen.
Wees zelf nieuwsgierig
Jouw kinderen worden voor een deel wie jij bent. De wereld is een fascinerende plek waar je veel kunt leren. Wees nieuwsgierig en deel je verwondering zodat je kinderen zien wat jij ziet. Wijs ze op leuke alledaagse details zoals de schaduw van de aquariumvissen op de muur of de rimpelingen in een plas door de wind.
Stel jezelf hardop de vragen die in je opkomen. ‘Ik vraag me af waarom deze saus zo lekker smaakt?’ of ‘Waarom was er hagel in die onweersbui?’ Probeer vervolgens samen de antwoorden te vinden. Let erop dat je eerst peilt wat je kind al weet en welke informatie het aankan. De vraag over waar baby’s vandaan beantwoord je bij een kind van 3 heel anders dan bij een kind van 13.
Stel jonge kinderen eenvoudige vragen die hen laten nadenken. Dat begint al bij de supermarkt. Vraag je jonge kind naar de verschillen en overeenkomsten tussen mandarijnen en sinaasappels. Ze worden nieuwsgierig naar het antwoord en willen dit leren. Zo gaan ze leren leuk vinden.
Niet nieuwsgierig
En wat als jouw kind niet nieuwsgierig is? Hoe maak je het dan nieuwsgierig?
Dring er in elk geval niet op aan dat je kind een passie ontwikkelt. Een passie is beperkend. En dwingend. Wat moet je kind nu als het geen passie kan bedenken? Nieuwsgierigheid is opener zonder kaders en vrijblijvender. Een passie is wat mensen bij jou zien als jij je nieuwsgierigheid volgt.
Je kunt nieuwsgierigheid bijvoorbeeld opwekken door een boek voor te lezen over een intrigerend onderwerp. Want verwacht niet dat je kind automatisch affiniteit heeft met kunst, wetenschap of technologie, dat zijn veel te abstracte begrippen voor een kind. Ze lopen wel warm voor concrete onderwerpen zoals dinosauriërs, vulkanen, haaien of zwarte gaten. De natuur zit vol intrigerende onderwerpen die uitnodigen tot vragen en nieuwsgierigheid.
Help kinderen hun nieuwsgierigheid te ontwikkelen en zeg niet te snel dat je zoon of dochter geen passie heeft voor wetenschap. Kinderen worden niet geboren met een passie voor wetenschap.
Laat ze zien dat kennis niet iets is op tegenop te zien of onzeker over te zijn, maar dat kennis leuk is. Praat aan tafel of onderweg over wetenschappelijke onderwerpen en laat je kinderen hun eigen ideeën daarover uitspreken zonder dat ze het idee krijgen dat ze fout zitten. Corrigeren is hier funest, maar aanvullen kan natuurlijk altijd. Zo maak je je kind nieuwsgierig naar meer informatie.
Nieuwsgierig naar manieren om je kind te helpen doelen te stellen? Lees dan deze blog!
Fotocredits: Kinderen spelen met robot door het IMCBerea College gepubliceerd onder CC-licentie, Meisje met verfhanden via Good Free Photos, Jongetje leest boek door Wolfgang Eckert via Pixabay, Kinderen tekenen op een doos door Senior Airman Matthew Gilmore Sinaasappels supermarkt door Mattie B from Santa Cruz / CC BY-SA