Dat afval niet in de natuur thuis hoort weet iedereen. Toch liggen op straat én in de natuur talloze blikjes, flesjes en andere verpakkingen. Met deze activiteiten en lessen over afval kun je kinderen bewust maken van het afvalprobleem en hun eigen verantwoordelijkheid.
Vanzelfsprekend scheid je thuis afval zoveel mogelijk en leer je je kinderen hetzelfde te doen. Vertel je ze dat ze vooral niets op straat mogen gooien. Want afval buiten ziet er niet alleen heel lelijk uit, maar het is ook schadelijk voor de natuur, voor de planten en de dieren.
Miljoenen kilo’s zwerfafval
Helaas. Zodra kinderen ze puber zijn, lijkt al die informatie weggevaagd. Als ik langs het fietspad wandel waar leerlingen van het voortgezet onderwijs hun weg naar school vinden, neem ik soms een supermarkttas vol afval mee naar huis.
Ook volwassenen kunnen er wat van. Toen prullenbakken legen in het bos en het dorp te duur werd, werden de vuilnisbakken verwijderd. In de hoop dat mensen hun afval mee naar huis zouden nemen. Dat bleek een illusie. Teveel afval belandt helaas nog in de struiken of de goot. Geschat wordt dat er in Nederland 50 miljoen kilo zwerfafval per jaar op straat of in het groen belandt.
Dat heeft grote gevolgen voor de natuur (en als gevolg onze gezondheid). Wie weet dat zwerfafval uiteindelijk kan belanden in de plastic soep? Of dat het minstens 20 jaar duurt voordat kauwgom is verteerd?
Recyclen
Frisdrankblikjes van aluminium kun je beter recyclen. Wist je dat je drie uur televisie kunt kijken met de energie die het hergebruik van één blikje bespaart? Het duurt 20 jaar voordat een aluminium drankblikje is vergaan. Bij sommige materialen kan het eeuwen duren voordat het afval in de natuur is verteerd.
En wie denkt dat je fruit- en tuinafval gewoon in de natuur kunt dumpen, heeft het mis. Door tuinafval gaan tuinplanten in het bos groeien die daar helemaal niet thuishoren en de inheemse soorten – waarvan dieren afhankelijk zijn – soms verdringen. Resten van fruit dat is behandeld met insecticiden of pesticiden (alles wat niet-biologisch is) kunnen bodem en grondwater vervuilen.
Activiteiten en lessen over afval
Met de volgende activiteiten en lessen over afval leren kinderen van 8 tot 12 jaar afval herkennen en opruimen. Hoewel ik vuilnis oprapen zelfs leuk maakte voor 5-jarigen door er een wedstrijdje van te maken. Er is dan wel wat meer toezicht nodig zodat ze echt heel vieze dingen laten liggen.
Zijn ze meteen buiten en dat is mooi, want buiten zijn is goed voor de ontwikkeling van kinderen.
Natuuractiviteit 1: afval spoorzoeken
Dit is een zoekspelletje, het is een natuuractiviteit om afval te leren ontdekken. Vaak loop je er namelijk gewoon voorbij en zie je het niet eens liggen. Neem 18 kleine voorwerpen zoals een wasknijper, een knikker en leg deze aan de linkerzijde van een bospad over een afstand van ongeveer 40 meter. De voorwerpen moeten zichtbaar zijn vanaf het pad, maar ook weer niet te opvallend worden neergelegd.
Maak een lijstje van de spullen, zodat je weet wat je na afloop weer mee moet nemen. Je wilt immers geen afval achter laten!
De kinderen lopen vervolgens één voor één met circa 10 meter ertussen over het bospad en kijken goed links van het pad of ze voorwerpen zien liggen die er niet thuis horen. Ze tellen de voorwerpen die ze zien, maar verklappen dit niet aan de andere kinderen. Aan het einde van het pad fluisteren ze bij de volwassene die daar staat in het oor, hoeveel voorwerpen ze geteld hebben.
Als alle kinderen aan het einde gekomen zijn, mogen ze hardop roepen hoeveel voorwerpen ze gezien hebben. Wie had het juiste aantal goed? Wat hebben ze allemaal gezien? Loop het pad terug en laat alle 18 voorwerpen door de kinderen verzamelen.
Natuuractiviteit 2: afval opruimen
Je hebt hiervoor nodig: vuilniszakken, vuilprikkers/grijpers of handschoenen.
Zoek een plek (in het bos) waar veel afval ligt. Als het goed is, hebben kinderen dat nu leren herkennen. Leg uit dat dorre bladeren en rottende boomstammen thuishoren in het bos en niet als afval worden beschouwd.
Groepjes van 3-4 kinderen kunnen nu voorzien van een vuilniszak en handschoenen, vuilprikkers of grijpers afval verzamelen. De grijpers kun je gemakkelijk online bestellen (zie Google) of zelfs huren. Nederland Schoon heeft verschillende lespakketten over afval voor de verschillende onderwijsniveaus.
Geef duidelijk aan tot hoe ver de kinderen mogen gaan. Geef aan dat als het echt te smerig is (denk aan wc-papier, condooms, spuiten) de kinderen het moeten laten liggen. Na afloop van afval verzamelen wordt de volle zak mee teruggenomen.
Natuuractiviteit 3: afval recyclen
Speel nu het ‘afvalverteerspel’.
Ter voorbereiding maak je A4-tjes waarop je in grote letters de woorden ‘papier’, ‘glas’, ‘kleding’, ‘metaal’, ‘plastic’, ‘fruit’ schrijft(één woord per A4). Je maakt hiermee ‘milieustationnetjes’. Maak kaartjes met ‘14 dagen’, ‘6 maanden’, ‘1 jaar’, ‘2 jaar’, ‘5 jaar’, ‘20 jaar’, ‘50 jaar’, ‘oneindig’.
Overleg met de kinderen hoe lang ze denken dat het duurt voordat het afval is verdwenen. (Natuurlijk heb jij opgezocht hoe lang het duurt voordat afval is verteerd.)
Je laat de groepjes het afval uit hun zak scheiden door het te leggen bij de milieustationnetjes. Overleg met de hele groep, maar laat één kind het juiste kaartje bij het juiste milieustationnetje leggen.
Vertel de kinderen eventueel wat met het afval wordt gedaan als het gescheiden wordt ingezameld en dat afval kan worden gerecyceld.
Natuuractiviteit 4: totempaal van afval
Met het verzamelde afval maak je een totempaal. Hiervoor heb je hamers, spijkers en handschoenen nodig. Het afval spijker je vast aan een dode boom of een houten paal.
Maak foto’s van de totempaal en haal het afval weer van de boom. Dan neem je natuurlijk mee om het thuis of op school of de bso apart in de zamelen of weg te gooien.
Werk je bij een school of bso? Dan is het erg leuk om met de groep op excursie te gaan naar een afvalverwerkingsstation. Of om een vuilniswagen op het plein te laten komen.
Ook leuk is van oud papier nieuw papier maken.
Deze natuuractiviteit is met toestemming geïnspireerd op de activiteit ‘Afval en recycling’ van NatuurWijs. Deze stichting biedt naschoolse activiteiten, bosuitjes en themalessen voor basisscholen, brede scholen en bso’s.
Fotocredits: Afval in het bos is van Tiia Monto
