Toen ik meer ging lezen over mediawijsheid stuitte ik op een onroerend filmpje van een vader die met zijn peuterzoontje de bloemenzee na een aanslag bezocht. Het zoontje bedacht dat de kaarsjes en de bloemen hen beschermden tegen de slechte mensen.
Toch vroeg ik me af of dat zoontje al op de hoogte moest zijn van het bestaan van slechte mensen. Hoe snel en in hoeverre laten wij de boze buitenwereld met al haar ellende doordringen tot onze jonge kinderen? Wat is mediawijsheid?
Mijn zoontje is vijf jaar. We kijken niet samen naar het (jeugd)journaal. Hij gelooft nog in Sinterklaas en in de goedheid van mensen. Van grote mensen, want bij zijn klasgenootjes merkt hij natuurlijk al wel dat kleine mensen best gemeen kunnen zijn. Maar de grote ellende van de wereld blijft hem bespaard. Dat komt later wel.
Ik was daarom best verbaasd toen dat kleine jongetje A. mee ging naar een demo voor vrede en B. op de hoogte was van de aanslagen in Parijs. Natuurlijk weet ik niet of hij er al onbedoeld getuige van was geweest. Zo nee, dan vraag ik me af of je een kind al op zo’n jonge leeftijd moet confronteren met de wreedheid van mensen.
Onwetendheid is a bliss
Een confrontatie met het wereldleed kan problemen geven bij een jong kind dat nog niet alles begrijpt en kan relativeren. Met oudere kinderen kun je praten over het nieuws, maar kinderen van 2 tot 7 jaar kunnen geen onderscheid maken tussen fictie en realiteit. Ze zijn vaak nog bang van fantasiefiguren zoals heksen, monsters, spoken, draken en erg gevoelig voor beelden. Van enge beelden of verhalen op televisie schrikken ze. De verhalen gaan in hun hoofd een eigen leven leiden en kunnen als ze gaan slapen angstaanjagend worden.
Door te kijken naar het Jeugdjournaal met kindermisbruik, armoede, kinderarbeid en dierenleed kan je kind nachtmerries krijgen. Of het wordt angstig en bang dat de gebeurtenissen ook hem kunnen overkomen. Of – voor je kind zelf minder erg – je kind gaat erover praten in een klas waar misschien kinderen zitten die niet op de hoogte zijn.
Veel ouders vertellen hun peuters en kleuters om die reden niets over alle ellende op aarde. Laat ze maar even in hun eigen fantasiewereld blijven waar ze niets kunnen bedenken dat hun verstand te boven gaat.
Niet kunnen relativeren
Daarentegen kiezen andere ouders er juist voor wèl samen met hun kind naar het jeugdjournaal te kijken. Op het forum van Ouders.nl leggen ouders uit waarom.
Ook de uitzending over het meisje Millie dat is gedood door een buurman die bovendien agent is, wordt door de mama van een 5-jarige niet gecensureerd (klik op het plaatje voor een vergroting.)
Waarna de ouders zich in de discussie zich afvragen of je kleuters nu wel of niet naar het Jeugdjournaal kan laten kijken. De een vindt het te jong, de ander juist goed, omdat ze ‘er alles zo goed en toch eenvoudig uitleggen. En hangt eventuele angst niet vooral meer samen met onbegrip of gebrek aan kennis?’. Dat is nog maar de vraag. Kinderen die alles kunnen beredeneren, kunnen nog niet relativeren. Ze snappen dan wel wat er gebeurt, maar valt een en ander emotioneel wel op z’n plek?
Ook in een andere online discussie worden ouders het hierover niet eens.
Mediawijsheid is niet ongevraagd vertellen
Kleuters met hun levendige fantasie hebben moeite om onderscheid te maken in wat ze horen vertellen en zelf meemaken. In hun beleving is alles realistisch en voorstelbaar. Ze worden dan ook snel bang van negatief nieuws. Het acht uur-journaal kijken samen met jonge kinderen is geen goed idee volgens psychologe Juliette Walma van der Molen. Het volwassenennieuws is voor kinderen onder de 10 volgens haar ongeschikt en kan angst opwekken.
Maar zelfs voor het Jeugdjournaal hebben de makers de leeftijd van 10-11 jaar voor ogen. De afweging moet ieder voor zijn eigen kind maken, maar deze mediacoach adviseert pas over grote actuele thema’s te praten als jonge kinderen er zelf mee over beginnen. Daar ben ik het helemaal mee eens.
Het lukt natuurlijk niet altijd om je kind af te schermen van de actualiteiten. Zo vertelt een ouder op het forum van Ouders.nl dat het nieuws op de school van haar jonge kind al was besproken zonder de ouders in te lichten. Het kan ook gebeuren dat je kind wordt geïnformeerd door de televisie, al dan niet meekijkend met een broertje of zusje. In dat geval beantwoord je eventuele vragen het beste rustig en eerlijk. Maak duidelijk dat het feit dat het gebeurt niet automatisch betekent dat het ook jullie overkomt. Belangrijk is dan wel je eigen emoties onder controle hebt en oplossingen ziet, anders breng je jouw angst en fatalisme over op je kinderen.
Bloemen tegen pistolen
Het jongetje in het filmpje weet hoe het zit. Er zijn gemene mannen met pistolen en er zijn slachtoffers gevallen. Dat lijkt mij teveel informatie voor een jong kind. Gelukkig bedenkt het kind met zijn verbeelding zelf de oplossing: de bloemen en kaarsen die worden geplaatst bij de plaats delict zijn er om hem en zijn vader te beschermen.
Natuurlijk ken ik de context niet, geen idee hoe de jongen dit heeft meegekregen en waarom de vader ervoor kiest zijn zoon deelgenoot te maken. Misschien is het een onderdeel van zijn opvoeding.
Te lang klein
Sommigen vinden namelijk dat het niet goed is kinderen te lang onwetend te houden. Zo stelt Lea Dasberg, hoogleraar theoretische en historische pedagogiek, in haar boek over opvoedkunde Grootbrengen door kleinhouden (1975), dat kinderen onvoldoende de mogelijkheid krijgen om zelfstandig volwassen te worden.
Ze worden aldus Dasberg door de volwassene in een beschermd ‘Jeugdland’ klein gehouden (hier vind je een recensie over haar boek). Terwijl het de taak van de opvoeders is om de denkgrenzen van het kind te verruimen. Het boek kende in 1997 zijn vijftiende druk, er werden tienduizenden exemplaren van verkocht. Haar denkwijze slaat blijkbaar aan.
Bubbel
Ook Ronald Bartlema, chef van het Jeugdjournaal, vindt niet dat je kinderen vooral kind moeten laten zijn. ‘Die kinderen zullen ruw wakker worden als ze merken dat ze niet in een sprookjeswereld leven’, zegt hij op jmouders.nl.
Toch ga ik net als in de eerste helft van de twintigste eeuw (zoals hier wordt beschreven) voor een onbezorgde jeugd. Ik kies ervoor mijn kind niets te vertellen over terrorisme, racisme, klimaatverandering, armoede, dierenleed. Zie je hoe neerslachtig je wordt van zo’n rijtje? Laat staan een kwetsbaar kind dat te maken krijgt met alle grote mensenproblemen waar het helemaal niets mee kan. Van mij mag een jong kind lekker in zijn beschermde bubbel blijven tot minstens tien jaar, als het de kracht en kennis heeft de realiteit onder ogen te komen.
Hoe doe jij dat? Kijk je samen het jeugdjournaal? Bespreek je met je je kind de actualiteiten? Of vertel je helemaal niets?
10 gedachten over “Jonge kinderen en het nieuws: wat is mediawijsheid?”
Het woord oorlog wordt constant herhaald in het jeugdjournaal. Het gaat je oor in, wordt opgeslagen in het brein, en dan het woord, log wat zwaar betekent, verlaagd de frequentie, in mijn ogen zou het strafbaar moeten zijn om kinderen verplicht deze beelden en woorden mee te confronteren. Hoevaak heb jij het woord VREDE, LIEFDE, WAARDEN, EIGENWAARDE, EENHEID gehoord in dit jeugdjournaal? Denk voor jezelf.
Hoi Elfje, bedankt voor je mooie reactie. Het is een dilemma: moeten kinderen worden opgevoed met het beeld van de wereld zoals deze is of zoals deze zou kunnen zijn? Zelfredzaamheid en kritisch denken, competenties waaraan in het onderwijs veel waarde wordt gehecht, hangen volgens mij hiermee samen. Onze visie op opvoeding bepaalt wat kinderen zien. Een interessante discussie. Ik vind dat zowel in de opvoeding als in het onderwijs meer aandacht aan empathie besteed mag worden.
Beste Elfje,
en ook Chantal,
Het ene kind is het andere niet. De ene moeder is de andere niet. Als een kind veel wil weten en “kan hebben” denk ik dat er iets nis is met het bevattingsvermogen. Het is bekend dat een kind slechte ervaringen af kan sluiten. Het wordt daar echter geen beter mens van en meestal en slechter functionerend mens. Het jeugdjournaal van heden ten dage is volgens mij een ramp voor de doelgroep. Veel kinderen hebben last van depressiviteit, lusteloosheid, niet actief zijn of over actief zijn, stil of luidruchtig. Onze media wordt niet geleid door mensen die verstand hebben van de menselijke geest en bij het jeugdjournaal ontbreken die helemaal. Geweld en oorlogsbeelden met dode kindertjes die elke dag voorbij komen zijn politiek gemotiveerd. Het is een schande.
Laat uw kind niet meer kijken naar het jeugdjournaal, leer ze goede boeken te lezen met humor.
Kan zo nog wel langer doorgaan maar i denk dat er voldoende artikelen op deze mooie website staan die hier inhoud aan geven
Beste Anthony, hartelijk dank voor deze reactie en bedankt voor het compliment! Ik denk dat in alle journaals teveel slecht nieuws naar buiten komt. Dat schijnt de meeste emoties teweeg te brengen, dus dat speelt mee. Darnaast moet er vooral iets veranderen als iets slecht gaat. Dat wordt dus voor het voetlicht gebracht. Het Jeugdjournaal is een afspiegeling van het Grote Mensenjournaal, dus ook hier is er veel slecht nieuws. Dat geprobeerd wordt het milder te brengen, doet daar weinig aan af. Misschien inderdaad goed om kinderen dan op veel latere leeftijd hiernaar te laten kijken. Wat een goede leeftijd is, verschilt inderdaad per kind. Persoonlijk vind ik: niet voor 15/16 jaar. Hoewel een overdaad aan slecht nieuws alle leeftijden somber maakt. Ik vind het een mooie tip, boeken met humor! Misschien dat ik daar nog eens een boekenlijst van maak…
Het hangt heel erg af van kind tot kind, zelfs binnen een gezin. Mijn ouders merkte dat ik dingen sneller door had en begreep. Mijn zusje daarentegen vond het eng en verwarrend. Ik keek al vrij jong al het volwassen journaal en mijn zusje vrij laat het kinder journaal. Je kunt niet alle kinderen over een kam scheren. Ik ben altijd geïntrigeerd geweest over alles wat er in de wereld gebeurd, zowel positief als negatief en als ik vragen had, dan wilde ik er een open en eerlijk antwoord op. Geen antwoord, daar ben je nog te jong voor of een mooie verbloemde versie.
Hoi Bianca, bedankt voor je reactie 🙂 Je moet inderdaad goed naar je kind kijken. Maar dat absorbeert alles en neemt dingen zoals ze komen, alles is normaal. De schade zit soms van binnen en vaak zie je die pas achteraf. Ik ben ervoor preventief een kind zoveel mogelijk af te sluiten op jonge leeftijd, ook al is het nieuwsgierig. Die nieuwsgierigheid betekent niet altijd dat het geen negatieve impact heeft. Het duiden, relativeren en plaatsen van nieuws kan een kind vaak nog niet.
Bij vragen altijd eerlijk antwoord natuurlijk, al hoef je niet per se alles te vertellen….
Ik deel je mening Chantal om jonge kinderen niet naar het Journaal te laten kijken of ze op een of andere wijze op de hoogte te brengen van het leed in de wereld. Als oudere en nieuwsgierige kleuters ergens naar vragen, wat met wereldleed te maken heeft, dan kan je daar proberen op kindniveau antwoord op te geven, maar ik denk dat je er niet te diep (lees zwaar) op moet ingaan.
Het blijft zoeken naar de balans tussen waarheid en onwetendheid Liesbeth. Mooi dat je er ook zo over denkt, we zijn het helemaal eens!
Interessant artikel. En blijkbaar zijn de meningen erg verdeeld.
Het is bij mij nog nooit opgekomen om met mijn zoon (6 jaar) het journaal te kijken. Welk journaal dit dan ook is. Het lijkt me te heftig en (nog) niet relevant voor zijn wereld.
Laatst heeft hij een wekker gekregen waar ook een radio op zit. Heel interessant natuurlijk, dus hij had hem aangezet. Toevallig kwam net het nieuws voorbij over de aanslag in Parijs. Snel kwam hij naar beneden om hierover te vertellen. Ik weet niet meer exact wat hij hierover zei, maar het was voor hem schokkend genoeg om het speciaal te komen vertellen. Later die week heeft hij het er nog een paar keer over gehad en zei toen ook dat zoiets ver weg gebeurd. Niet hier in Nederland. Dat heb ik natuurlijk bevestigt. Voor mij is dit natuurlijk omdat je wilt dat je kind zich veilig voelt. Kind zijn en dus onbezorgd zijn vind ik erg belangrijk.
Wel heb ik zelf de ervaring van beschermd te zijn opgevoed en voor mij was de schok inderdaad erg groot toen ik er achter kwam dat er veel mensen zijn die het niet goed met je voor hebben of gewoon er niet over nadenken wat voor gevolgen hun daden voor anderen hebben. Ik moet erbij vermelden dat dit gebeurde toen ik al 19 jaar was! Door deze ervaring is het mij wel duidelijk om je kind goed en dus ook op de juiste tijd met de juiste dosering voor te bereiden op deze situaties. Het geeft een gevoel van macht en zekerheid wanneer je (beter) weet hoe de wereld in elkaar zit en wat je hier zelf mee kunt doen.
Groetjes Hannah
Dank je voor je reactie Hannah! Ik denk dat het een kwestie van balans is. Ik vind een onbezorgde jeugd heel belangrijk voor een stevige basis en een gevoel van veiligheid. En gedoseerd kun je dan laten doorsijpelen dat niet iedereen even lief is, zodat de idylle inderdaad niet heel ruw wordt verstoord. Te beginnen met problemen waar ze iets mee kunnen. Zoals armoede: ze kunnen geven of een inzameling houden. Plastic afval: dit kunnen ze apart inzamelen of ze kunnen bewust letten op minder afval veroorzaken. Maar terrorisme is een problemen waar zelfs volwassen burgers weinig invloed op kunnen uitoefenen. Of heel indirect. Dat is denk ik de laatste les in wereldleed. Hoewel je natuurlijk niet kunt voorkomen dat ze er iets van meekrijgen. Hoe ga je daarmee om? Hoe zorg je er dan voor dat ze niet elke nacht wakker liggen? Ik denk dat ik daar maar eens een volgende blog over ga schrijven….