Kinderen moeten meer buitenspelen

Er is opnieuw onderzoek gedaan naar de invloed van natuur op kinderen. Het wordt steeds duidelijker dat buitenspelen in een groene omgeving kinderen gezonder en gelukkiger maakt.

Agnes van den Berg is omgevingspsycholoog en gespecialiseerd in gezondheidseffecten van natuur, zowel bij volwassenen als kinderen. In 2012 presenteerde ze in een factsheet dat ze samenstelde samen met het Instituut voor Natuureducatie (IVN) over het effect van natuur op de ontwikkeling van kinderen.

Wat bleek uit onderzoek van haar en collega-onderzoekers? Kinderen komen steeds minder vaak buiten en ze zijn minder gezond dan pakweg 50 jaar geleden. Agnes van den Berg pleit er daarom voor dat ouders en iedereen die met kinderen werkt hen zoveel mogelijk mee naar buiten neemt en wenst alle kinderen groen in de buurt en een groen schoolplein toe.

Nieuw onderzoek

Onlangs kwam ze met nieuwe onderzoeksresultaten, verzameld in het Trendrapport Jeugd, natuur en gezondheid, opnieuw gemaakt in samenwerking met het IVN.

Uit het nieuwe, aanvullende onderzoek blijkt dat Nederlandse kinderen anno 2019 nóg minder in de natuur komen en dat ze minder gezond zijn dan in 2012. Terwijl er steeds meer bewijs komt dat natuur goed is voor de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van kinderen.

In deze blog een samenvatting van het Trendrapport jeugd, natuur en gezondheid met de laatste onderzoeksresultaten die voor zich spreken. Aan ouders en professionals die met kinderen werken de schone taak om kinderen zoveel mogelijk in parken, tuinen en andere groene speelplekken te laten spelen. Een voorwaarde daarbij is natuurlijk voldoende groen in de omgeving van kinderen.

Minder buiten, meer scherm

Jonge kinderen (6-12 jaar) in Nederland spelen steeds minder vaak buiten. Speelde in 2013 nog 20% dagelijks buiten, in 2018 was dat nog maar 14%. Terwijl er steeds meer kinderen zijn die graag meer zouden wíllen buitenspelen, dat percentage steeg van 19% naar 28%.

Tegelijkertijd kijken kinderen van 0 tot 6 jaar steeds vaker naar een beeldscherm, namelijk 106 minuten per dag in 2018 tegenover 90 minuten in 2012. Zouden die twee iets met elkaar te maken hebben?

Gevarieerd spelen in natuur

Spelen is leren. Om zich goed te ontwikkelen moeten kinderen zo gevarieerd en uitdagend mogelijk spelen. Door kinderen te volgen met GPS-trackers en ze te observeren kan worden onderzocht wat natuur doet met kinderen. Wat blijkt? Op groene speelplekken zijn kinderen veel actiever en spelen ze gevarieerder dan op speelplekken zonder groen. Conclusie: groene speelplekken zijn goed voor de ontwikkeling van kinderen.

Een paar voorbeelden:

• Het speelgedrag van kleuters in een Amerikaans kinderdagverblijf is in een groene speelomgeving veel creatiever dan in een betegelde omgeving. Ze gaan op zoek naar insecten, doen meer aan fantasiespel en bouwen hutten.
• Ook kinderen uit groep 4, 5 en 6 van vijf Nederlandse basisscholen worden onderzoekender en spelen constructiever na vergroening van het schoolplein.

Meer bewegen

Kinderen bewegen meer in een groene omgeving. Onderzoekers lieten kinderen van 7-9 jaar in de Zwitserse stad Zürich een week lang versnellingsmeters dragen. Uit de verzamelde gegevens bleek dat de kinderen als ze in een park waren (groene omgeving) de helft meer ‘matig tot intensief’ bewogen dan elders.

Meer bewegen leidt tot minder overgewicht en een groene omgeving – waar kinderen meer bewegen – dus ook. Onderzoekt onderbouwt deze conclusie.

Zo wegen 12-jarige Australische jongens in buurten met veel groen gemiddeld 1,2 kg minder dan jongens in buurten met weinig groen.

Litouwse kinderen van 4-6 jaar van laagopgeleide moeders uit buurten met weinig groen hebben meer dan 3 keer zo veel kans op overgewicht dan kinderen van hoger opgeleide moeders uit groene buurten. Een rol hierbij speelt dat lager opgeleide ouders minder mogelijkheden en interesse hebben om er samen met hun kinderen op uit te trekken, waardoor de kinderen afhankelijker zijn van groene speelplekken in hun directe omgeving.

Groen tijdens de zwangerschap

Opvallend is dat een groene omgeving al tijdens de zwangerschap invloed heeft op de fysieke gezondheid van kinderen. Kinderen van moeders die in een groene omgeving wonen, zijn zwaarder bij geboorte en leven zelfs langer. Dat klinkt misschien raar, maar het is waar.

Kinderen van wie de moeder tijdens de zwangerschap veel in een groene omgeving verblijft, hebben namelijk een langere telomeer. Een telomeer zit bij het chromosoom en zorgt ervoor dat de chromosoom zich kan blijven vernieuwen. De lengte van de telomeer bepaalt de snelheid van veroudering en neemt af met leeftijd. Baby’s die bij geboorte een langere telomeer hebben, starten hun leven dus met een voorsprong op het gebied van veroudering.

Daarnaast hebben baby’s van wie de moeder veel in een groene omgeving verbleef later een kleinere kans op overgewicht, astma en allergieën.

Groen voor een beter immuunsysteem

Maar ook na de geboorte behoedt natuur kinderen voor astma en allergieën. De in de natuur aanwezige bacteriën, schimmels en andere micro-organismen versterken namelijk het immuunsysteem.

Zo maten onderzoekers bij Finse jongeren zonder allergische aanleg meer soorten micro-organismen op de huid dan bij jongeren mét allergische aanleg. Ze ontdekten dat de jongeren met veel soorten micro-organismen ook meer plantensoorten in hun directe omgeving hadden en toonden de relatie tussen groen in de leefomgeving en allergieën aan.

In Duitsland kwamen onderzoekers tot dezelfde conclusie. In een groene omgeving zijn meer soorten schimmels en huisstof in woningen aanwezig. En hoe meer van dit soort organismen in de woning, hoe minder vaak kinderen last hebben van allergie en astma.

Natuur goed voor het geheugen

Natuur is goed voor het geheugen en de concentratie. In Noorwegen bleek dat kinderen 5-jarigen die gemiddeld 7 uur per dag in de natuur spelen bijna 1 cijfer meer kunnen onthouden dan 5-jarigen die gemiddeld 3 uur per dag buiten spelen.

En Spaanse kinderen van 7 tot 12 jaar die opgroeien in een groene omgeving (in de woonomgeving of rond de school) presteerden bij geheugentesten 5% beter dan kinderen die opgroeien in een omgeving met weinig groen.

Lekker in je vel

Kinderen die genoeg groen tot hun beschikking hebben, voelen zich beter en ontwikkelen zich beter op sociaal-emotioneel gebied. Dit is vooral belangrijk voor kinderen met een diagnose, zoals ADHD. Als je lekker in je vel zit, kom je meer tot je recht.

Uit verschillende onderzoeken bleek dat kinderen in alle leeftijdsgroepen blijer zijn en minder gedragsproblemen vertonen wanneer zij water, bomen en planten in hun omgeving hebben.

Dat kan natuur zijn zoals bos of heide, maar ook een park, groen schoolplein of moestuin. Kinderen van 4 tot 6 jaar profiteren het meest van groen direct rond het huis. Terwijl vooral bij jongens emotionele en gedragsproblemen verminderen als ze vaker in het groen spelen.

Verbinding met natuur

Ik vind het belangrijk dat kinderen zich verbonden voelen met natuur. Want waar je van houdt, dat wil je beschermen.

In het Trendrapport staat vermeld dat kinderen die vroeger vaak de natuur introkken, later vaker lid zijn van een natuurbeschermingsorganisatie en zich milieubewuster gedragen, ze douchen bijvoorbeeld korter. Onderzoekers ontdekten dat verbondenheid met de natuur het sterkt was als kinderen voor hun elfde levensjaar veel in de natuur kwamen. Dat pleit ervoor vooral jonge kinderen veel te laten buitenspelen in een groene omgeving.

Volwassenen die zich verbonden voelen met de natuur zijn behalve milieubewust ook gelukkiger en gezonder, zo is wetenschappelijk aangetoond. Willen we een generatie die zich gelukkig voelt, gezond is en de natuur beschermt? Dan moeten we nu investeren in voldoende natuur in de omgeving van onze kinderen in de vorm van buitenlessen, groene schoolpleinen en moestuinen of ten minste de aanwezigheid van groen in de klas.

Bron: Van den Berg, A.E. (2019). Trendrapport jeugd, natuur en gezondheid. Amsterdam: IVN