Het bewijs dat beeldschermen niet goed zijn voor jonge kinderen stapelt zich op. Desondanks gaat de digitalisering van het onderwijs steeds sneller. De antroposofische Europese alliantie Eliant startte een petitie om keuzevrijheid voor onderwijs zonder beeldschermen te behouden. Wil jij wel of geen digitaal onderwijs?
Het bedrijfsleven en de politiek zetten grote vaart achter de digitale transformatie van de samenleving. Op scholen wordt dit ingevuld door ‘digitaal onderwijs’. Leren met behulp van smartphones, tablets en wifi wordt steeds meer gemeengoed en het liefst zo vroeg mogelijk ingezet. Onderwijs wordt steeds meer bepaald door mediatechnologie.
Maar wat doet digitaal onderwijs met onze kinderen?
Kinderbrein baat bij natuurlijke omgeving
Wij zijn verbonden met onze omgeving via onze hersenen die deze omgeving interpreteren. Hoe we onze omgeving ervaren, leerden we als kind. Door de interactie met de omgeving werden op jonge leeftijd neuronale verbindingen gemaakt die bepalend zijn voor ons denken en handelen.
Voor de ontwikkeling van het vermogen sterke mentale verbanden te leggen, is volgens onderzoekers een natuurlijke omgeving nodig. Een voorbeeld: interacties met echte gezichten van mensen zijn onmisbaar voor de ontwikkeling van communicatieve vermogens, zoals praten en luisteren.
Het lijkt er sterk op dat digitale media (op vroege leeftijd) deze ontwikkeling belemmeren.
Digitale media en emotionele en sociale ontwikkeling
Uit een Amerikaans psychologieonderzoek naar digitale media uit 2014 blijkt dat de sociale vaardigheden van kinderen kunnen afnemen als ze veel digitale media gebruiken. Kinderen die een paar uur per dag achter tablet, mobiel of pc zitten, kunnen minder goed emoties van anderen herkennen. De leer je namelijk het beste door persoonlijke interactie en daar is minder tijd voor.
Angstig door teveel achter beeldscherm
Behalve dat digitale media de ontwikkeling beperken, kan het gebruik ervan geestelijke gezondheidsproblemen veroorzaken. Zelfs een uur per dag beeldschermgebruik (smartphones, tablets) kan kinderen vanaf twee jaar angstig of depressief maken. Ze zijn minder nieuwsgierig, minder in staat om taken af te maken, minder emotioneel stabiel en hebben minder zelfbeheersing.
Voor het Amerikaanse onderzoek dat bovenstaande als uitkomst had, werden meer dan 40.000 Amerikaanse kinderen van twee tot en met 17 jaar bevraagd naar de medische zorg die ze nodig hadden, emotionele, ontwikkelings- of gedragsproblemen en hun dagelijkse schermtijden.
De onderzoekers kwamen met adviestijden: maximaal een uur per dag beeldscherm voor kinderen van twee tot vijf jaar en twee uur voor schoolgaande kinderen en adolescenten.
Verslaafd aan beeldschermen
In het bedrijfsleven zijn voor werknemers technologische vaardigheden essentieel. Aan digitalisering wordt in het onderwijs daarom veel tijd besteed. Maar het gebruik van digitale media is niet alleen maar positief. Ontwikkelingspsychologen en neurobiologen concludeerden de volgende gevaren van digitale media bij kinderen: overstimulering, vervreemding van de natuur, schade aan het beheersen van impulsen en het reflexief na kunnen denken én verslavingsgevaar.
Het Amerikaanse National Institute of Health schat dat Amerikaanse kinderen en adolescenten in de vrije tijd gemiddeld vijf tot zeven uur naar beeldschermen kijken. Ze zijn dan vooral aan het gamen. Reden voor de Wereldgezondheidsorganisatie om gokverslaving officieel te erkennen als ziekte.
En niet onterecht. ‘Verslaafde’ kinderen lijden aan slapeloosheid en overgewicht en verliezen sociale vaardigheden door een gebrek aan face-to-face contact.
Het gevaar voor beeldschermverslaving en de schade aan de ontwikkeling van kinderen is reden genoeg om terughoudend te zijn met het gebruik van digitale media door kinderen. Ondertussen leren kinderen op veel scholen nauwelijks nog uit boeken en worden vragen via het toetsenbord beantwoord. Veel scholen lijken nauwelijks stil te staan bij de effecten die deze digitalisering van het onderwijs heeft op hun leerlingen.
Minder aandacht voor kunst door digitaal onderwijs
Een ander negatief is dat digitaal onderwijs ten koste gaat van creatieve vakken zoals tekenen. Uit recent onderzoek door de Nederlandse schoolinspectie blijkt dat kinderen de afgelopen 20 jaar veel minder met de hand zijn gaan tekenen zowel binnen als buiten de school. Ook bleek – logischerwijs – dat de kwaliteit van tekeningen van scholieren achteruit was gegaan in die periode.
Jammer, want voor de ontwikkeling van jonge kinderen is tekenen heel belangrijk. Ze kunnen in tekeningen laten zien wat niet kunnen verwoorden, ze kunnen de wereld en hun plek daarin beschrijven en ontdekken. En fantaseren, want in tekeningen kan alles.
Kunstonderwijs belangrijk voor kinderen
Kunstonderwijs biedt kinderen ook op lange termijn voordelen. Zo concludeerden het Amerikaanse Ministerie van de Kunst (National Endowment of the Arts ) in 2012 dat 8-jarigen met een laag inkomen die veel in aanraking kwamen met kunst, vaker hogere cijfers haalden en naar de universiteit gingen dan hun leeftijdsgenoten die daar minder mee in contact kwamen.
Kunst verbindt daarnaast de verschillende vakken op school en maakt onderwerpen interessanter en waardevoller. Tekenen en andere creatieve vakken moeten daarom niet worden verdrongen door lessen achter beeldschermen.
Kinderen kritisch leren nadenken
Eliant pleit voor leren met hoofd, hart en handen. Voor een omgeving waarin ruimte is voor kinderen om de wereld te ontdekken met al hun zintuigen. Waar tijd is voor bewegen en creatief spel zodat ze zich fysiek en mentaal goed kunnen ontwikkelen op hun eigen leeftijdsniveau.
Scholen moeten hun leerlingen opleiden tot zelfredzame en kritische mensen. Nadenken en zelfstandig beslissen en handelen leren kinderen vooral in de sociale omgang in het klaslokaal, door middel van dialoog en directe samenwerking, zo vindt de alliantie voor toegepaste antroposofie.
‘Onafhankelijk denken ontwikkelt zich niet via intelligente software die werkt volgens duidelijk gedefinieerde functionele regels. Dat laat namelijk geen ruimte over voor originele, creatieve processen’.
Het geeft te denken: IT-pioniers zoals Steve Jobs, Bill Gates en Jeff Bezos geven hun eigen kinderen geen smartphones en beperken de tijd die ze doorbrengen met IT.
Technisch vaardige machineslaven
Eliant is niet tegen digitale middelen in het onderwijs en beschouwt het aanbieden van uitgebreide digitale competenties als een essentiële taak van scholen. Maar de tablet wordt te pas en te onpas ingezet. Lesgeven zonder digitale middelen met gerichte aandacht voor de kinderen en hun dagelijkse leer- en opvoedingservaringen zou de kinderen veel goed doen.
Op de website van Eliant uit monde van mediapedagoge Paula Bleckmann:
‘We willen niet dat onze kinderen leren om technisch vaardige machineslaven te worden, maar we willen hen opvoeden tot zelfstandige mensen die zelf kunnen beslissen over de omvang en de aard van hun mediagebruik.’
Digitaal leren of niet?
Eliant maakt zich hard voor keuzemogelijkheden op het gebied van opvoeding, vorming, gezondheid, geneesmiddelen en therapieën. En dus ook voor de keuze voor ouders tussen wel of geen digitaal onderwijs.
Thuis hebben ouders de mogelijkheid tablet of iPad weg te leggen. Maar op school kunnen ze steeds minder vaak kiezen voor beeldschermvrij; de digitalisering in het onderwijs begint vaak al bij de jongste kinderen.
Recht op onderwijs zonder beeldschermen
Om die keuzevrijheid te behouden startte Eliant de petitie ‘Voor het recht op dagverblijven, kleuter- en basisscholen zonder beeldschermen’.
Het Europese Eliant en de Duitse ‘Alliantie voor Humaan Onderwijs’ (Bündnis für humane Bildung) roepen met de petitie onderwijsprofessionals in de EU en Europeselanden op opvoeders en leraren zelf te laten bepalen tot welke leeftijd onderwijsinstellingen beeldschermvrij zijn. Ze moeten zelf kunnen kiezen met welke media ze werken en of ze digitale media gebruiken. Dat betekent dat kinderdagverblijven, kleuterscholen en basisscholen beeldschermvrij moeten kunnen blijven als ze dat willen.
Iedereen die dit recht belangrijk vindt, kan de petitie tot en met 31 december 2019 ondertekenen.
Wil jij meedoen aan een onderzoek naar de invloed van tablets op peuters en kleuters? Lees dan deze blog.
Fotocredits: Jongen met Ipad, Oakknollschool [CC BY-SA 3.0], van Wikimedia Commons Kinderen aan tafel met iPads door Regionaal Archief Alkmaar gepubliceerd onder Creative Commonslicentie
