Tafelmanieren: hoe leer je je kind netjes eten?

Soms lijkt het alsof ze het nooit leren. Bestek en eten vallen op de grond. Praten gebeurt met volle mond. Hoe leer je kinderen tafelmanieren?

Dineren met kinderen is soms een lastige combinatie. Niet alle restaurants zijn op kinderen gesteld, omdat ze knoeien, gillen, heen en weer rennen, met bestek gooien en ander gedrag waar andere gasten zich aan storen.  En ook ouders.

Want uit een onderzoek onder 2000 Britse ouders blijkt dat 48% van de ouders zich schaamt voor de tafelmanieren van hun kinderen. Waar ze zich het meest aan ergeren:

• Kauwen met open mond
• Niet stil kunnen zitten
• Ellebogen op tafel
• Niet eten met mes en vork
• Voortdurend vragen of ze de tafel mogen verlaten

In de rush van de dag en de beslotenheid van het gezin schiet netjes eten er weleens bij in. Maar als je merkt dat wat je kind thuis doet – smakken, met bestek zwaaien, met handen eten – ook bij een ander doet, besef je dat je aan de bak moet.

Jij bent het rolmodel

Het eerste waar je je bewust van moet zijn, is dat ook hier geldt: goed voorbeeld doet goed volgen. Kinderen hebben hun tafelmanieren – net als andere manieren – vooral van hun ouders.

Natuurlijk leert elk kind in zijn eigen tempo. Jonge kinderen kunnen nog niet met mes en vork eten. Maar zodra dat ze wel lukt, weten ze hoe het moet, omdat ze het bij jou hebben afgekeken. Dat hebben ze al gedaan nog vóórdat jij bedenkt dat je het ze moet aanleren. Gedraag je aan tafel dus altijd zoals jij wilt dat je kind dat doet.

Tafelmanieren

Maar weet jij nog hoe het hoort? Een aantal basale sociale omgangsvormen aan tafel:

• • Verschijn op tijd, schoon en gepast gekleed aan tafel
  • Wacht tot iedereen zit voordat je begint met eten
  • Wens elkaar smakelijk eten voordat iemand is begonnen met eten
  • Hang niet over iemand heen, maar vraag even of iets kan worden doorgegeven
  • Houd rekening met anderen en neem afgemeten porties zodat iedereen voldoende heeft

En dan zijn er nog de volgende vieze dingen die je echt moet laten:

• Niet met volle mond praten
• Niet smakken
• Niet spelen met eten
• Niet boeren of winden laten
• Niet neuspeuteren

Tafeletiquette

Maar er is meer! Zo kantel je je soepbord van je af, eet je spaghetti met lepel en vork en verorber je een aardbei met kroon met de hand, maar zonder kroon met een lepel.

Wil jij jouw kroost verfijnde tafelmanieren bijbrengen? Lees dan deze etiquetteregels voor aan tafel over het eten van verschillende soorten spijzen. Een uitgebreide verhandeling over het gebruik van couvert, servet en het nuttigen van specifieke drankjes, producten en gerechten vind je in een fragment van Amy Groskamp-Ten Have.

Nu gaat dit wat te ver voor een kleuter of jong kind waarvan je al blij bent als het met zijn mond dicht eet en weet wat bestek is en hoe je daarmee omgaat. Leer ze eerst maar eens de basisregels. Ook al geef je zelf het goede voorbeeld, je zult je kind hierin ook een beetje moeten sturen. Maar waar begin je?

De basis van goede tafelmanieren

De volgende regels vormen een goed begin van keurige manieren aan tafel:

• Zorg ervoor dat je kind met zijn rug tegen de leuning van zijn stoel zit, voordat je zijn eten opschept. Wacht ook tot de ellebogen van tafel zijn.
• Moedig je kind aan om met gesloten mond te kauwen én om niet met volle mond te praten. Bedenk een simpel gebaar om hem eraan te herinneren, zoals het leggen van een vinger op je lippen.
• Leer je kinderen dat ze niet zwaaien of wijzen met hun bestek. Geef het vork in hun linkerhand, het mes in hun rechterhand. Koop kleiner bestek om het makkelijker te maken, en vraag daar ook naar in een restaurant.
• Leer je je kind niet meer op te scheppen dan hij eigenlijk kan eten. Wat op het bord ligt, moet in principe op (tenzij jij zijn bord hebt volgeladen natuurlijk).
• Verder mogen ze niet roepen of luid praten aan tafel. Niet praten is wat ongezellig tijdens de maaltijd, maar dat kan ook rustig.
• Laat ze geen elektronische spelletjes en gsm’s aan tafel meenemen. Dat is pas echt ongezellig.

Het is heel fijn als je kroost zich een beetje gedraagt aan tafel, bijvoorbeeld als je naar een restaurant gaat.

Leren door belonen

Keep it simple en begin met bovenstaande basis: mes en vork, op de billen zitten, niet smakken of met volle mond, ellebogen van tafel en vragen of je van tafel mag. Dat is ook voor een kind – zeker in het begin – te overzien. Herhaal deze regels aan het begin van elke maaltijd.

Het belangrijkste is om het eten positief te houden. Steeds opmerkingen maken over knoeien, smakken en met de mond vol praten helpt niet en bederft de sfeer. Benoem vooral wat je kind goed doet en geef daar complimentjes voor. Door een positieve aanpak zal je kind ook in de toekomst nette tafelmanieren hebben.

Niet iedereen is er voorstander van, maar je kunt belonen met iets tastbaars, bijvoorbeeld met z’n allen een dagje uit. Maak een scorebord voor goed eetgedrag waarop ook de ouders voorkomen. Zo houden je kinderen ook jou in de gaten en wordt het een sport om netjes te eten. Bij voldoende punten is het doel behaald en het dagje uit verdiend.

Blijft je kind de maaltijd verstoren? Richt je dan op wat je zelf kunt doen in plaats van op wat je kind (niet) moet doen. Pak bijvoorbeeld je bord op en eet verder in een andere kamer. Maak het gezellig voor jezelf. Ga de strijd niet aan.

Verwacht niet teveel

Kinderen aanvaardbaar tafelgedrag aanleren is erg afhankelijk van het type kind én van de leeftijd van je kind. Volgens etiquette-expert Jan Jaap van Weering kun je kinderen vanaf een jaar of 3, 4 de basisregels aanleren. Kinderen van een jaar of 8 zijn op volgens hem dat gebied al gevormd.

Het aanleren van tafelmanieren kost tijd. Wees dus niet boos als jouw kind na eindeloos herhalen nog steeds met volle mond aan tafel praat. Het is gewoonweg kwestie van blijven herhalen en geduld. Uiteindelijk wint de aanhouder.

Van je kind mag je ook enig geduld verwachten, maar niet teveel. Vanaf één jaar zou een kind ongeveer een kwartiertje aan tafel moeten kunnen blijven zitten en vanaf drie jaar ongeveer 20 minuten tot een half uur. Gebruik eventueel een kookwekkertje, zodat hij weet wanneer hij van tafel mag. Dwing je kinderen niet om te eten. Eten ze niet, dan kunnen ze wel (leren) genieten van het sociaal moment dat eten is.

Maak samen eten gezellig

Eet elke dag samen aan tafel. Het is een rustmoment voor het gezin en zo kun je het van tevoren ook uitleggen aan je kinderen. Aan tafel maak je deel uit van een gemeenschappelijk gebeuren. Daar loop je dus niet van weg. Zo leert je kind om tijd te nemen voor het eten.

De tafelschikking is volgens kindercoach Tea Adema ook van invloed op de rust aan tafel.

Maak het samen eten zo gezellig mogelijk. Stop met voortdurend terechtwijzen. Praat over onderwerpen die je kind ook leuk vindt en betrek hem in het gesprek. Benoem bijvoorbeeld de leuke dingen die jullie die dag hebben gedaan. Richt je aandacht op elkaar in plaats van alleen op nette tafelmanieren en gezond eten. En doe tafelspelletjes om bijvoorbeeld een langdurig kerstdiner met kinderen leuk te houden.

Gezond eten door zelf kiezen

Vinden jouw kinderen niets van wat je kookt lekker? Laat ze dan meebeslissen over wat jullie eten. Zoek naar gezonde oplossingen waar iedereen zich in kan vinden. Dat kinderen meedenken betekent nog niet dat er altijd patat of pannenkoeken op tafel komt. Je kunt ze ook om de beurt laten meekoken, bijvoorbeeld elk kind één keer per week. Zelfs jonge kinderen kunnen met wat ondersteuning een simpele salade maken.

Aan tafel zal je kind zich eerder gedragen als hij het idee heeft dat hij zelf mag bepalen. Laat hem zelf een combinatie kiezen uit de gerechten en de hoeveelheden op zijn bord bepalen. Hij kan ook zelf beslissen in welke volgorde hij de gerechten eet. Heeft hij geen trek meer of kan hij niet langer stilzitten? Laat hem dan van tafel gaan. Wees niet bang dat je kind te weinig binnenkrijgt: ieder kind eet als het honger heeft. Tussendoortjes zijn normaal, kinderen eten vaker dan drie keer op een dag.

Als jouw kind alle ‘gezonde’ gerechten laat staan, kun je dat later herstellen met gezonde tussendoortjes als fruit, groenten en nootjes. Dit zijn meteen goede alternatieven voor ongezonde snacks zoals chips, koek en snoep.

Ik ben zo benieuwd hoe bij jullie thuis de maaltijd verloopt! Heb je tips? Geef ze door!

Fotocredits:
Broertjes eten spaghetti, Jody Morris - Meisje eet met mes en vork, Mikael Wiman